復次,四種慧:義辯、法辯、辭辯、樂說辯。
復次,四種慧,即:義辯(*attha-paṭisambhidā,義無礙解)、法辯(*dhamma-paṭisambhidā,法無礙解)、辭辯(*nirutti-paṭisambhidā,詞無礙解)、樂說辯(*patibhāna-paṭisambhidā,辯無礙解)。
A. 總攝分
- 於義智,此謂「義辯」。
- 於法智,此謂「法辯」。
- 於說〔法〕辭慧,此謂「辭辯」。
- 於智智,此謂「樂說辯」。
- 於義之智是義無礙解。
- 於法之智是法無礙解。
- 於其法辭(dhammaniruttābhilāpe)說明之智是詞無礙解。
- 於諸智之智是辯無礙解。此是四無礙解。
B. 因分
- 於因果智,「義辯」。
- 於因智,「法辯」。
- 於法辯樂說,「辭辯」。
- 於智智,「樂說辯」。
- 於因果之智是義無礙解。
- 於因之智是法無礙解。
- 於其法辭說明之智是詞無礙解。
- 於諸智之智是辯無礙解。此是四無礙解。
C. 諦分
- 復次,於苦及滅智,此謂「義辯」。
- 於集及道智,此謂「法辯」。
- 於說法辭〔智〕,此謂「辭辯」。
- 於智智,此謂「樂說辯」。
- 於苦及滅智之智是義無礙解。
- 於集及道智之智是法無礙解。
- 於其法辭說明之智是詞無礙解。
- 於諸智之智是辯無礙解。此是四無礙解。
D. 教法分
- 復次,「知法」者,所謂脩多羅、祇夜、闍柯羅界[1]、伽陀、優陀那、伊底(都地反)[2]跋多伽、闍多伽、阿浮多達摩、鞞佛略[3],此謂「法辯」。
- 知彼此義,此所說法是其義,此謂「義辯」。
- 〔於〕說法辭智,此謂「辭辯」。
- 於智智,此謂「樂說辯」。
- 復次,了知法是法無礙解。所謂的了知法,是指脩多羅、祇夜、記說、伽陀、優陀那、如是語、本生、未曾有法、方廣。
- 了知彼九分教是這些意思,也就是:所說的這些法就是這個意思,這被稱為義無礙解。
- 於其法辭說明之智是詞無礙解。
- 於諸智之智是辯無礙解。此是四無礙解。
E. 眼智分
- 復次,於眼智,此謂「法辯」。
- 眼智為見,此謂「義辯」。
- 於說法辭智,此謂「辭辯」。
- 於智智,此謂「樂說辯」。
- 復次,眼智是法無礙解。
- 以眼智為見,是義無礙解。
- 於其法辭說明之智是詞無礙解。
- 於諸智之智是辯無礙解。此是四無礙解。
[1] 闍柯羅界(*veyyākaraṇa,記說)。《大正藏》作「闍柯羅界」,也許「闍」是「闢」的誤寫。「界」也許是「那」的誤寫。
[2] p. 445, [10] 〔都地反〕-【明】;編案:音義註記。
[3] 脩多羅(*sutta,經)、祇夜(*geyya,重頌)、闍柯羅界(*veyyākaraṇa,記說)、伽陀(*gāthā)、優陀那(*udāna,自說經)、伊底跋多伽(*itivuttaka,如是語)、闍多伽(*jātaka,本生)、阿浮多達摩(*abbhuta-dhmma,未曾有法)、鞞佛略(*vedalla,方廣)。
參考《分別論》Vbh. 293–294:
1. Catasso
paṭisambhidā – atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā, niruttipaṭisambhidā, paṭibhānapaṭisambhidā. Atthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dhamme ñāṇaṃ
dhammapaṭisambhidā, tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā, ñāṇesu
ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā. Ayaṃ saṅgahavāro.(「四無礙解」,是義無礙解、法無礙解、辭無礙解、辯無礙解。於義之智是「義無礙解」。於法之智是「法無礙解」。表達對於此法之辭之智是「辭無礙解」。於諸智之智是「辯無礙解」。這是「總攝分」。)
2. Catasso
paṭisambhidā – atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā, niruttipaṭisambhidā, paṭibhānapaṭisambhidā.
Dukkhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dukkhasamudaye ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā,
dukkhanirodhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ
dhammapaṭisambhidā, tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā, ñāṇesu
ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā. Ayaṃ saccavāro.(「四無礙解」,是義無礙解、法無礙解、辭無礙解、辯無礙解。於苦智是「義無礙解」。於苦集智是「法無礙解」。於苦滅智是「義無礙解」。於至苦滅之道智是「法無礙解」。表達對於此法之辭之智是「辭無礙解」。於諸智之智是「辯無礙解」。這是「諦分」。)
3. Catasso
paṭisambhidā – atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā niruttipaṭisambhidā, paṭibhānapaṭisambhidā.
Hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, tatra
dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā, ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā.
Ayaṃ hetuvāro.(「四無礙解」,是義無礙解、法無礙解、辭無礙解、辯無礙解。於因智是「法無礙解」。於因果智是「義無礙解」。表達對於此法之辭之智是「辭無礙解」。於諸智之智是「辯無礙解」。這是「因分」。)
4. Catasso
paṭisambhidā – atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā, niruttipaṭisambhidā, paṭibhānapaṭisambhidā.
Ye dhammā jātā bhūtā sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā, imesu dhammesu ñāṇaṃ
atthapaṭisambhidā; yamhā dhammā te dhammā jātā bhūtā sañjātā nibbattā
abhinibbattā pātubhūtā, tesu dhammesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā; tatra
dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā; ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā.
Ayaṃ dhammavāro.(「四無礙解」,是義無礙解、法無礙解、辭無礙解、辯無礙解。凡所有法之生、存在、已出生、所生、已生起、顯現,於這些法之智是「義無礙解」。凡從那些法而這些法得以生、存在、已出生、所生、已生起、顯現,於那些法之智是「法無礙解」。表達對於此法之辭之智是「辭無礙解」。於諸智之智是「辯無礙解」。這是「法分」。)
5. Catasso
paṭisambhidā – atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā, niruttipaṭisambhidā, paṭibhānapaṭisambhidā.
Jarāmaraṇe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, jarāmaraṇasamudaye ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā,
jarāmaraṇanirodhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, jarāmaraṇanirodhagāminiyā paṭipadāya
ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā,
ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā.(「四無礙解」,是義無礙解、法無礙解、辭無礙解、辯無礙解。於老死智是「義無礙解」。於老死之集智是「法無礙解」。於老死之滅智是「義無礙解」。於至老死之滅道智是「法無礙解」。表達對於此法之辭之智是「辭無礙解」。於諸智之智是「辯無礙解」。)
Catasso paṭisambhidā – atthapaṭisambhidā,
dhammapaṭisambhidā, niruttipaṭisambhidā, paṭibhānapaṭisambhidā. Jātiyā ñāṇaṃ…pe…
bhave ñāṇaṃ…pe… upādāne ñāṇaṃ…pe… taṇhāya ñāṇaṃ…pe… vedanāya ñāṇaṃ…pe… phasse
ñāṇaṃ…pe… saḷāyatane ñāṇaṃ…pe… nāmarūpe ñāṇaṃ…pe… viññāṇe ñāṇaṃ…pe… saṅkhāresu
ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, saṅkhārasamudaye ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, saṅkhāranirodhe
ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, saṅkhāranirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā,
tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā, ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā.
Ayaṃ paṭiccasamuppādavāro.(「四無礙解」,是義無礙解、法無礙解、辭無礙解、辯無礙解。於生之智、有之智、取之智、渴愛之智、受之智、觸之智、六處之智、名色之智、識之智、行之智是「義無礙解」。於行之集智是「法無礙解」。於行之滅智是「義無礙解」。於至行滅之道智是法無礙解。表達對於此法之辭之智是「辭無礙解」。於諸智之智是「辯無礙解」。這是「緣起分」。)
6. Catasso
paṭisambhidā – atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā, niruttipaṭisambhidā, paṭibhānapaṭisambhidā.
Tattha katamā dhammapaṭisambhidā? Idha
bhikkhu dhammaṃ jānāti – suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ
jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Ayaṃ vuccati ‘‘ dhammapaṭisambhidā ’’ . So
tassa tasseva bhāsitassa atthaṃ jānāti – ‘‘ ayaṃ imassa bhāsitassa attho, ayaṃ
imassa bhāsitassa attho ’’ ti. Ayaṃ vuccati ‘‘ atthapaṭisambhidā ’’ . Tatra
dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā. Ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā.
Ayaṃ pariyattivāro.(「四無礙解」,是義無礙解、法無礙解、辭無礙解、辯無礙解。此中,什麼是「法無礙解」?於此,比丘了知法——契經、應頌、記別、伽陀、自說、如是語、本生、未曾有法、方廣,這被稱為「法無礙解」。他了知彼此所說之義:「這是此所說之義」、「這是彼所說之義」,這被稱為「義無礙解」。表達對於此法之辭之智是「辭無礙解」。於諸智之智是「辯無礙解」。這是「教法分」。)
《分別論》共分為六分(vāra)來說說明,即:總攝分、諦分、因分、法分、緣起分、教法分。《解脫道論》的說明大致與《分別論》相同。然,《解脫道論》缺《分別論》的第5項(緣起分)。《分別論》則沒有《解脫道論》的第5項。
譯語方面,從《分別論》的巴利原文來看,《解脫道論》的「說〔法〕辭慧」(445b18),應該是「說〔法〕辭智(ñāṇa)」。「法辯樂說」(445b20),應該是「法辭(dhammanirutti)樂說(ābhilāpa)〔智〕」。
沒有留言:
張貼留言